خلخال یکی از قدیمی‌ترین شهرهای ایران است که حدودا 20 هزار سال قدمت دارد. خلخال از شهرهای استان اردبیل می‌باشد و در بخش شمال غربی کشور واقع شده است. خلخال بعد از خود اردبیل، دومین شهر بزرگ این استان محسوب می‌شود و حدود 4000 نفر جمعیت دارد. خلخال هر سال شاهد حضور مسافران زیادی می‌باشد و این امر به دلیل آب و هوای بسیار خوش در این منطقه است. خلخال در بخش جنوبی استان اردبیل قرار دارد و از شمال به اردبیل، از شرق به کوه‌های تالش و استان گیلان، از جنوب به استان زنجان و از غرب به میانه ختم می‌شود.
دلیل نامگذاری این شهر به نام خلخال، وضعیت اقلیمی و خصوصیات طبیعی و همچنین تنوع آب و هوایی در بخش‌های مختلف منطقه است. از این رو در قدیم اسم این شهر خال خال بوده و با گذشت زمان نامش به خلخال تغییر یافته است. خلخال در زمان قاجار حوادث بسیار زیادی را تجربه کرده است. یکی از این وقایع، قیام میرزا کوچک خان جنگلی در این شهر و تصرف قسمت‌هایی از آن می‌باشد. درباره وجه تسمیه خلخال نیز می‌توان گفت که این شهر دارای شرایط اقلیمی متنوعی است و هوا در این شهر همیشه در حال تغییر است. اهالی و ساکنین خلخال همگی ترک هستند و اکثر روستاهای اطراف این شهر زبان و لهجه ترکی آذربایجانی دارند. البته ناگفته نماند که زبان تاتی که در قدیم در قسمت وسیعی از ایران دیده می‌شد، در برخی روستاها و مناطق مختلف خلخال به چشم می‌خورد.
شهرستان خلخال
آب و هوای خلخال
خلخال در یک منطقه کاملا کوهستانی قرار داد و در بخش دامنه شرقی خود دارای پوشش گیاهی بیشتری نسبت به دامنه غربی است. یکی از دلایل محبوبیت این شهر، داشتن هوای معتدل و مناسب در فصل تابستان است ولی بهتر است بدانید که زمستان‌های سخت و سردی دارد. ارتفاعات کوه‌های تالش که در فاصله بسیار کمی از خلخال قرار دارند، سرد و پر برف هستند. همچنین قسمتی از خلخال که در نزدیکی رودخانه قزل اوزن است معمولا گرم و مرطوب می‌باشد. فصل سرما و زمستان در خلخال معمولا 5 ماه طول می‌کشد اکثرا به دلیل بارش برف سنگین در این شهر، راه‌های منتهی به خلخال مانند جاده اسالم خلخال بطور کامل مسدود می‌گردد.
آداب و رسوم مردم خلخال
در خلخال نیز از همان لباس‌های محلی استان اردبیل استفاده می‌شود که شامل لباس محلی ایل شاهسون و ارس باران است. لباس مردان شامل کت، شلوار و کلاه کِپی (که شبیه کلاه محلی مردان گیلکی بوده) و لباس زنان هم شامل چارقد گلداری (روسری)، شلوار گشاد، پیراهن‌های دوخته شده از پارچه‌هایی با رنگ‌هایی شاد و متنوع و جلیقه بدون آستین است. معمولا روی این جلیقه‌ها سکه‌هایی از طلا و نقره دوخته می‌شود که تعداد آن‌ها نشان‌دهنده ثروت خانوادگی فرد است.
یکی از رسوم معروف در خلخال رسم تکم گردانی می‌باشد که در حقیقت یک نمایش عروسکی است. این نمایش معمولا دو الی سه هفته قبل از عید نوروز شروع شده و عروسگردانی به نام تکم‌چی نمایشی با تکم (عروسک) همراه با شعر و آواز اجرا می‌کند. از دیگر مراسمات که در خلخال بسیار پر رنگ‌تر از سایر شهرهای ایران برگزار می‌شود، چهارشنبه سوری است. در این روز خانواده عروس هدیه‌ای با عنوان خنچه که شامل یک سینی بزرگ و هدیه‌های مختلفی مانند شاخه‌های گل، کله قند، آجیل و شیرینی، البسه و… است را به خانواده داماد می‌‌دهند. البته این رسم فقط در اولین سال نامزدی عروس و داماد انجام می‌شود. در خلخال رسم است که در شب چهارشنبه سوری انواع غذای مخصوص مانند شش انداز (غذایی محلی متشکل از بادمجان، مغز گردو، رب انار و پیاز)، پلوماهی و شیربرنج نیز پخته شود.
صنایع دستی و سوغات معروف خلخال
اگر به خلخال سفر می‌کنید بهتر است بدانید که نان روغنی و شیرینی‌های محلی این شهر بسیار معروف است. از سایر سوغات این شهر می‌توان به عسل طبیعی و با کیفیت اشاره کرد. همانطور که می‌دانید یکی از بهترین عسل‌ها در ایران، عسل خلخال است و فراورده‌های لذیذ و متنوعی مانند شیرعسل، هویج عسل (که مختص شهر خلخال هستند) دارند. از سایر صنایع دستی خلخال می‌توان به جوراب‌های پشمی دستباف، شال و قالیچه و جاجیم خلخال که شهرت جهانی دارد، اشاره کرد.
غذاهای محلی خلخال
از غذاهای محلی خلخال می‌توان به آش دوغ، آش رزین، آش میوه (آشی مقوی از انواع میوه‌های خشک شده مانند زردآلو و آلبالو، گوشت و حبوبات) آش کشک، نان رزین، اریشه (غذایی که ماده اصلی تشکیل دهنده رشته پلویی، گوشت و لپه است و در حقیقت می‌توان آن را ماکارونی سنتی آذربایجان نامید)، باسترما پلو (غذایی شبیه به ته چین که مواد تشکیل آن از جمله مرغ و مغز گردو، در میان ته چین قرار می‌گیرند، خشیل (غذای مخصوص شب یلدا در آذربایجان که از آرد، شکر، کره محلی، شیر و عسل تهیه می‌شود و طعم لذیذی هم دارد) و یارما پلو (غذایی مقوی متشکل از بلغور گندم و برنج، کره، گوشت و سیب‌زمینی اشاره کرد.
غذاهای محلی خلخال-اردبیل خرید
مناطق دیدنی و گردشگری خلخال
قبل از آشنایی با مناطق دیدنی خلخال جالب است بدانید که این شهر 85 درصد از سهم جنگل‌های استان اردبیل را به خود اختصاص می‌دهد. دیدن همین جنگل‌ها کافی است تا یک تجربه سبز از خلخال در ذهن خود داشته باشید. ولی این شهر فقط محدود به جنگل نیست. در این شهر انواع جاذبه‌های طبیعی وجود دارد که سبب شده خلخال به عنوان یک شهر توریستی معروف شود.
جاده اسالم به خلخال
خلخال از بخش شرقی هم مرز با استان گیلان است و همین امر باعث شده تا طبیعت میان این دو مرز کشیده شود و به زیبایی خود را به نمایش بگذارد. راه ارتباطی بین استان گیلان و خلخال جاده اسالم است که از اول تا آخر این جاده مسیر سر سبز بسیار رویایی را شاهد هستید. جاده اسالم 70 کیلومتر است و بسیاری از گردشگران برای دیدن این جاده به خلخال سفر می‌کنند. اگر در زمان سفر به این جاده فرصت کافی داشتید، راه‌های فرعی را پیش بگیرید تا دشت‌های سراسر گل که دیدن آن به رویا شبیه است را ببینید.
جاده اسالم به خلخال
دریاچه نئور، وسیع‌ترین دریاچه اردبیل
از دیگر جاذبه‌های خلخال می‌توان به دریاچه نئور اشاره کرد که دریاچه‌ای مرزی در میان دو استان گیلان و اردبیل است. این منطقه را می‌توان بهشت اردبیل خواند. در صورتی که به کمپینگ، ماهیگیری، عکاسی در طبیعت بکر در کنار یک دریاچه وسیع علاقمند هستید، بهتر است سری به دریاچه نئور بزنید. این دریاچه در حدود 90 کیلومتری خلخال قرار دارد.
نئور در واقع متشکل از دو دریاچه به وسعت 40 هکتار است که در فصل بهار و با سرریز شدن آب رودها، دو دریاچه به هم متصل می‌شوند و تصویر بسیار زیبایی در این منطقه ایجاد می‌کنند. اگر در تابستان به دیدن این دریاچه می‌روید بهتر است دامنه‌های اطراف و زندگی عشایری را نیز از نزدیک مشاهده کنید و ز جنب و جوش زیبای کوچ نشینان منطقه لذت ببرید. به دلیل اکوسیستم منحصر به فرد، این منطقه چند سالی است که تحت حفاظت سازمان محیط زیست درآمده است.
دریاچه نئور
منطقه ازناو، دهکده‌ی گردشگری خلخال
منطقه ازنو یا ازناو به دلیل طبیعت بسیار زیبایی که دارد، در سال‌های اخیر سبب شده است تا این منطقه مناسب استراحت، تفرج اهالی و تفریح گردشگران شود. این منطقه که جزو جاهای دیدنی خلخال محسوب می‌شود ترکیبی از چشم انداز کوه، جنگل و رودخانه را در مقابل چشم شما ایجاد می‌کند. در این تفرجگاه انواع امکانات مختلف مانند رستوران، آلاچیق، زمین بازی و باغ‌های زیبا برای کمپینگ است. شرایط زیستی مناسب در این منطقه باعث شده تا پرندگان مهاجر بسیاری را در اطراف دریاچه ازناو ببینید.
منطقه ازناو
رودخانه قزل اوزن، رودخانه پر آب اردبیل
در استان اردبیل به علت وجود کوهستان‌های متعدد، رودهای زیادی به چشم می‌خورد. یکی از رودهای مهم و پر آب در این استان، رودخانه قزل اوزن است. آب این رودخانه یکی از منابع مهم برای کشاورزی منطقه محسوب می‌شود. حجم آب رودخانه قزل اوزن در فصل زمستان، بهار و اوایل تابستان به بالاترین سطح خود می‌رسد. برخی از گردشگران چند ساعتی را در کنار این رودخانه به خوشگذرانی و پیک نیک می‌گذرانند.
رودخانه قزل اوزن
تفرجگاه اندبیل، تپه‌های سبز رویایی
برای این که تکه‌ای از بهشت خلخال را ببینید، نیازی به دور شدن و طی فاصله زیادی از شهر ندارید. تفرجگاه اندبیل که در فاصله 5 کیلومتری شرق خلخال واقع شده است، از مناطق بکر و دیدنی در خلخال است. با رسیدن به انتهای جاده طبیعت زیبا و تپه‌های سرسبز مقابل چشم شما ظاهر می‌شود. این تپه در هر فصلی از سال دیدنی است، در بهار با سبزی بی‌کران، تابستان با میوه‌های جنگلی و منحصر به فرد، پاییز با رقص رنگ‌ها و برگ‌ها و زمستان با سفیدی یک‌دست برف.
در نزدیکی از منطقه یک روستا به نام اندبیل واقع شده است که اخیرا به عنوان منطقه خاص گردشگری مورد توجه بوده است. مردم این روستا بسیار مهمان نواز هستند و می‌توانید از محصولات روستایی نیز خریداری کنید.
تفرجگاه اندبیل
روستای کرج، ماسوله اردبیل
شاید عده کمی از مردم با سفر به یک شهر به روستاگردی در آن منطقه نیز بپردازند. ولی با سفر به خلخال دیدن روستای کزج را از دست ندهید. این روستا به علت خانه‌های پلکانی شکل که دارد، بسیار معروف است و به همین علت به این روستا، ماسوله نیز گفته می‌شود. طبیعت اطراف این روستا به قدری زیبا است که آن را جزو ده روستای برتر گردشگری می‌دانند. شغل اهالی این روستا کشاورزی و دامپروری می‌باشد و در این روستا می‌توان طعم بی‌نظیر بهترین لبنیات‌ها را تجربه کنید.
روستای کزج
آبگرم کوثر، تفریح با رنگ سلامتی
ممکن نیست به اردبیل سفر کنید و هوس آب‌تنی در آبگرم‌های این منطقه به سرتان نزند. هرچند سرعین را مرکز مهم آبگرم اردبیل می‌دانند، اما شهرهای دیگر استان نیز از این نعمت بی بهره نیستند. آبگرم کوثر در ۲۲ کیلومتری شمال شهر خلخال پذیرای گردشگران است. این آبگرم خاصیت درمانی بسیاری دارد و می‌تواند لحظات تفریحی منحصر به فردی برایتان بسازد.
آبگرم کوثر
حمام نصر، بنای قاجاری شهر سبز
از بناهای تاریخی و قدیمی در خلخال، حمام نصر است که در دوران قاجار و با هدف تامین نیازهای اهالی شهر در دوران قحطی ساخته شد. این حمام همانند بسیاری از حمام‌های دیگر دارای قسمت‌های مختلفی مانند سربینه، گرمخانه، هشتی و ورودی است. در چندین سال اخیر حمام نصر دچار تغییر کاربری شده و هم اکنون به عنوان موزه تاریخی شهر مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این موزه اشیای به دست آمده از کاوش‌های باستانی مانند گوشواره‌های طلایی ساسانی، اشیاء سفالی نقش دار متعلق به سه هزار سال پیش، مجسمه گاو کوهان‌دار با بیش از چهار هزار سال قدمت و همچنین نسخه های خطی صحیفه سجادیه و قرآن کریم دیده می‌شود که قدمت آن‌ها به قرن سیزدهم هجری بازمی‌گردد. نقاشی‌های این حمام بسیار مشهور است.
حمام نصر، بنای قاجاری شهر سبز
آبشار نوده
طبیعت خلخال دست کمی از بهشت واقعی ندارد. در این شهر انواع جاذبه‌های طبیعی مانند آبشار را می‌توان دید. آبشار نوده جزو آبشارهای کمتر شناخته شده در ایران می‌باشد که در 4 کیلومتری شرق روستایی به نام نوده قرار گرفته است. روستای نوده از توابع خورش رستم است. در صورتی که به دنبال روستا گردی و یا بوم گردی هستید، روستای نوده بهترین گزینه برای انتخاب است. آب آبشار نوده از دامنه جنوبی کوه آق داغ سرچشمه می‌گیرد و حدود ۳۰ متر ارتفاع دارد. به همین دلیل می‌توان آبشار نوده را جزو آبشارهای بزرگ و دیدنی در خلخال به حساب آورد. برای رسیدن به این آبشار لازم است کمی پیاده روی کنید که مسیر دشواری ندارد و با استقامت بدنی متوسط نیز می‌توانید این مسیر را طی کنید.
آبشار نوده
روستای گردشگری برندق
روستاهای متعددی در ایران برای تجربه گردشگری و بوم‌گردی وجود دارند. برخی از این روستاها بیشتر به مکانی برای ویلاسازی تبدیل شده‌اند. این در حالی است که بسیاری از روستاها هنوز هم بافت سنتی خود را حفظ کرده‌اند. روستای برندق یکی از جاهای دیدنی خلخال به حساب می‌آید. این روستا در بخش خورش رستم قرار دارد. دورتادور این روستا را درختان بلندقامت تبریزی و کوه‌هایی مرتفع فرا گرفته است. این روستا آب‌وهوای کوهستانی و نسبتاً سردی دارد. به همین خاطر در شش ماه اول سال می‌توانید چند روزی از شر گرمای هوا به برندق پناه بیاورید. این روستا جزء روستاهای تاریخی نیز به حساب می‌آید. در این روستا می‌توانید شاهد خانه‌های قدیمی و ابنیه تاریخی متعدد باشید. همچنین با اقامت در خانه‌های روستایی، می‌توانید سفر بوم‌گردی را تجربه کنید.
روستای گردشگری برندق
آبشار نره گر
از دیگر زیبایی‌های طبیعی در خلخال، آبشار نره گر است که در 30 کیلومتری جنوب شرق خلخال واقع شده است. برای رسیدن به این بشار باید 40 دقیقه از مرکز شهر خلخال دور شوید. آبشار نره گر در ارتفاع 1900 متری از سطح دریا قرار دارد و در نزدیکی آن انواع چمنزارهای سرسبز، مراتع زیبا و گل‌های رنگارنگ وجود دارد. هر چقدر به سمت منطقه کوهستانی این آبشار نزدیک شوید به انواع درختان بلوط، گردو و بادام وحشی خواهید رسید. از مزیت آبشار نره گر این است که در منطقه بکر و دست نخورده قرار دارد و به همین علت ممکن است شاهد حضور حیوانات مختلفی در این منطقه باشید. آب این آبشار را ذوب شدن برف زمستان تامین می‌کند. لذا بهتر است در 6 ماه اول سال به دیدن این آبشار بروید. در ضمن به یاد داشته باشید برای تماشای این جواهر زیبا، باید حدود ۲ کیلومتر در طبیعت پیاده‌روی کنید.
آبشار نره گر
ییلاق دشته
منطقه ییلاقی دشته دقیقا منظره‌ای شبیه به پوسترها دارد و دارای دشت‌های سرسبز و مراتع بسیار بزرگ است. در این ناحیه تا چشم کار می‌کند، سرسبزی و زیبایی دیده می‌شود. در این دشت وسیع برخی خانه‌های روستایی نیز وجود دارد. منطقه ییلاقی دشته یکی از مناطق بکر و دست نخورده در خلخال است. در صورتی که علاقمند به طبیعت گردی هستید می‌توانید ساعت‌های زیادی را بر روی مراتع و چمنزارها قدم بزنید. همچنین می‌توانید یک یا چند روزی را در خانه‌های روستایی ساکن شوید. هزینه اقامت در خانه‌های روستایی چندان نیست. پس می‌توانید چند روزی از پاکی هوا و زیبایی طبیعت در این منطقه لذت ببرید. به یاد داشته باشید این منطقه زمستان‌های بسیار سردی را تجربه می‌کند. پس فقط ۶ ماه اول سال را برای بازدید خود انتخاب نمایید.
ییلاق دشته
قلعه خشتی گیلوان
یکی از قدیمی‌ترین بناهای خشتی ایران، قلعه خشتی گیلوان است که در 65 کیلومتری جنوب خلخال و در فاصله 45 کیلومتری رشت واقع شده است. جالب است بدانید که قدمت این قلعه خشتی به زمان هخامنشیان بر می‌گردد. در آن دوران قلعه خشتی گیلوان در یک زمین به مساحت 6 هکتار واقع شده بود ولی امروزه آسیب‌های زیادی به آن وارد شده است و در زمین بزرگی شاهد چندین تکه مختلف از این قلعه خواهید بود. برای مثال ممکن است فاصله دو برج خشتی این قلعه در فاصله 1 کیلومتر از هم باشد و همین امر سبب شده به سختی بتوان محدوده قدیمی قلعه را شناسایی کرد. این قلعه بر روی زمینی بکر بنا شده و دیدن آن برای یک بار هم که شده خالی از لطف نیست.
قلعه خشتی گیلوان
روستای گردشگری لرد
اگر از علاقمندان به مناظر طبیعی و زیبا هستید، بهتر است سری به روستای گردشگری لرد خصوصا در فصل بهار بزنید. تصویر این روستا را قطعا در گوگل در میان تصویر زمینه‌های موبایل زیاد مشاهده کرده‌اید. این روستا یکی از زیباترین روستاهای دیدنی خلخال است و طرفداران زیادی هر سال به این روستا می‌آیند تا در فصل بهار و خصوصا اردیبهشت، دشت اطراف روستا را مشاهده کنند. در این دشت هزاران گل لاله وحشی به چشم می‌خورد که عمر گل‌ها نیز کوتاه است و حداکثر برای 20 روز می‌توان به این روستا و دشت اطراف آن مراجعه کرده و شاهد زیبایی لاله‌های وحشی بود. روستای لرد از خلخال 34 کیلومتر فاصله دارد و امکان اقامت در خانه‌های روستایی و اقامتگاه‌های بوم گردی این روستا برای مسافران و گردشگران عزیز وجود دارد.
روستای گردشگری لرد
قله آق داغ
از دیگر مناطق زیبا و دیدنی خلخال می‌توان به قله آق داغ اشاره کرد. این قله 3300 متر از زمین ارتفاع دارد و دومین کوه بلند در استان اردبیل است. در دامنه این کوه انواع گل خودرو، آویشن کوهی و ریحان وحشی وجود دارد. اگر بر روی قله آق داغ بایستید می‌توانید کل خلخال و مناطق اطراف را از بالا ببینید. از این منطقه می‌توان برای کوهپیمایی و لذت بردن از طبیعت زیبا استفاده کرد. همچنین در مسیر می‌توانید سری به امامزاده سلطان سید محمود نیز بزنید. بد نیست بدانید حضور این امامزاده در قله آق داغ باعث شده تا برخی این قله را به نام امامزادا داغی هم بشناسند. در مسیر این قله یک چشمه جاری نیز به چشم می‌خورد که آب آن جزو بهترین آب معدنی در کل کشور محسوب می‌شود. گفته می‌شود از آب این چشمه می‌توان برای هضم بهتر غذا و تقویت سیتم گوارشی استفاده کرد.
قله آق داغ
پل معلق پیرتقی
چقدر به تجربه هیجان علاقه‌مند هستید؟ آیا دوست دارید که آدرنالین در خون شما جریان پیدا کند؟ خب پس بهتر است سری به پل معلق پیرتقی بزنید. این پل در شهر هشتجین، بین تونل ۹ و ۱۰ قرار دارد. این پل معلق قدیمی و چوبی از یک دره بزرگ عبور می‌کند. این پل حدود ۱۶۵ متر طول دارد. از میان این دره، رودی خروشان عبور می‌کند. ارتفاع این پل از سطح رودخانه حدود ۶۵ متر است. اگر از ارتفاع زیاد هراس دارید، بهتر است قید بازدید از این پل را بزنید. این پل فاقد هرگونه پایه است. به همین خاطر حتی با جریان باد نیز تکان می‌خورد. این پل چوبی فقط برای حفظ تعادل خود، از دو سری طناب کنفی ساده استفاده می‌کند. پس بهتر است در مواقعی که باد شدید جریان دارد، اصلاً از این پل عبور نکنید. پل معلق پیرتقی یکی از معروف‌ترین پل‌های معلق ایران محسوب می‌شود.
معلق پیرتقی
گورستان تاریخی شمس آباد
در محدوده شهرس خلخال علاوه بر وجود طبیعت زیبا، انواع آثار تاریخی نیز به چشم می‌خورد. ممکن است فکر شما با شنیدن آثار تاریخی به سمت برج و یا قلعه‌های بلند برود، ولی دیدن یک گورستان تاریخی نیز می‌تواند جذاب باشد. در نزدیکی خلخال و در روستایی به نام شمس آباد یک گورستان بسیار قدیمی وجود دارد که قدمت آن به حدود 1300 سال پیش بر می‌گردد. در واقع این گورستان جزو اولین گورستان‌های مسلمانان در ایران است. در گورستان شمس آباد سه مقبره بسیار کهن و قدیمی به چشم می‌خورد که بر روی این مقبره‌ها نوشته‌هایی به زبان کوفی وجود دارد. بر اساس همین سنگ نبشته، قدمت این گورستان را به 1300 سال پیش نسبت داده‌اند. یک باور در میان مردم محلی این ناحیه وجود دارد که اگر سر قوچی را که بر روی یکی از این مقبره‌ها قرار دارد را در رودخانه بشویید، باران می‌بارد.
گورستان تاریخی شمس آباد
پل تاریخی پردیس
در نزدیکی خلخال آثار قدیمی مختلفی وجود دارد که قدمت برخی از آن‌ها به دوران هخامنشی و قدمت برخی به دوران اسلام بر می‌گردد. از دیگر مناطق دیدنی و قدیمی در خلخال پل تاریخی پردیس است که در بخش فیروز آباد و نزدیکی روستایی با نام پردیسان قرار دارد. قدمت این پل به دوران صفویه باز می‌گردد. این پل بر روی رودخانه قزل اوزون قرار دارد. متاسفانه امروزه فقط یک بخش از این پل سالم است و هنوز هم علت خرابی این پل مشخص نیست. ولی احتمال این که این پل در اثر طغیان رودخانه نابود شده باشد وجود دارد. در قدیم برای ساخت این پل از تخته‌سنگ، ساروج و ملات استفاده شده است. برای دیدن این پل باید از روستای پردیسان بگذرید و خود را به افشار پایینی برسانید. برای رسیدن به محل دقیق پل می‌توانید از مردم محلی نیز کمک بگیرید.
پل تاریخی پردیس