اگر قصد سفر به گرمی را دارید، مقاله زیر را مطالعه کنید تا بطور کامل با جاذبه‌های دیدنی و گردشگری شهرستان گرمی آشنا شوید. گرمی یکی از شهرهای قدیمی در استان اردبیل محسوب می‌شود که جزئی از دشت مغان است. گرمی بر سر رودخانه گرمی چای یا اوجارود تشکیل شده است، به طوری که در وسط شهر سه رود را به هم متصل کرده و گرمی چای یا اوجارود را ایجاد کرده است.
جغرافیا و طبیعت گرمی
شهرستان گرمی از بخش شمالی با بیله سوار و پارس آباد، از غرب با شهرستان کلیبر (آذربایجان شرقی)، از جنوب با شهرستان مشگین‌شهر و از شرق با جمهوری آذربایجان همسایه است. این شهر از بخش جنوبی توسط دامنه کوه‌های صلوات، از بخش شمایلی توسط کوه‌های خروسلو از غرب به رود دره رود و از شرق به بالهارود محدود می‌شود. پست‌ترین قسمت شهرستان گرمی، بخش شمال غربی و در روستای خان محمدلو قرار دارد که ارتفاع آن از سطح دریا 240 متر است. همچنین مرتفع‌ترین بخش گرمی نیز کوه‌های صلوات در بخش جنوبی روستان خان کندی است که ارتفاع آن به 2200 متر می‌رسد.
شهرستان گرمی
شهرستان گرمی در بخش شمالی استان اردبیل و درست در مرز ایران و آذربایجان است. آب و هوای این شهر در تابستان بسیار خنک و مطبوع است و زمستان خیلی سردی ندارد. از جاذبه‌های دیدنی در اطراف گرمی می‌توان به وجود کوه‌های سر سبز، چشمه ساران متعدد، دریاجه سد گیلارلو، منطقه جنگلی اینی و آلای له، رودخانه‌های دره رود، بلغارچای، جیین چایی، روستاهای تنگ، تولون، خان کندی، قوزلو و … اشاره کرد. این شهر به دلیل قرار گرفتن در منطقه سفر مرزی دارای ویژگی‌هایی است که جزو جاذبه‌های خاص در آن محسوب می‌شود.
قدمت شهرستان گرمی
شهرستان گرمی مساحتی برابر با 1725 کیلومتر مربع دارد و تاریخ آن با منطقه مغان آمیخته است. با توجه به حجاری‌هایی که بر روی سنگ‌های باستانی کشف شده و همچنین قبرهای متعلق به دوران تاریخی مختلف می‌توان گفت که تاریخ شهرستان گرمی کهن است. ولی دوره تحولات جدید این شهر را می‌توان به سال 900 ه.ق و دوران صفویه نسبت داد که در آن زمان طوایف مختلفی به محل فعلی شهر مهاجرت نمودند و زندگی جدیدی را در آن آغاز کردند. شهرستان گرمی در عصر معاصر نیز دچار تغییر و تحولاتی شده و در سال 1355 به مرکز شهرستان تبدیل شده است. دو شهرهای بیله سوار و پارس آباد در سال 1370 از گرمی جدا شدند و هر یک از آن‌ها خود شهرستان‌های مستقلی هستند.
شهرستان گرمی
آب و هوای شهرستان گرمی
آب و هوای گرمی تقریبا نیمه خشک است و در تابستان متوسط دمای هوا به 30 درجه می‌رسد. زمستان‌های گرمی سرمایی با دمای متوسط 1- دارد و میزان بارش متوسط در آن 600 میلی متر است. بهترین زمان سفر به شهرستان گرمی شهریور ماه تا اواخر آبان ماه است.
آشنایی با کوه‌های اطراف شهرستان گرمی
در ادامه با کوه‌هایی که در اطراف شهرستان گرمی وجود دارد آشنا می‌شوید.
خروسلو داغ
در فاصله 40 کیلومتری بخش شمال غربی شهرستان گرمی، رشته کوه خروسلو واقع شده است که قله مرتفع آن خانملو می‌باشد. رودهای برزند چای و قوروچای از این رشته کوه سرچشمه می‌گیرند و دشت گرمی را از بخش‌های انگوت و اجارود جدا می‌سازد. این کوه پر جاذبه‌ترین طبیعت این شهرستان به شمار می‌آید.
صلوات داغ
رشته کوه صلوات به شکل توده‌هایی با ارتفاع کم هستند که با یک شیب و ارتفاع ملایم به دشت مغان متصل می‌شوند. در حقیقت ادامه رشته کوه‌های باغرو (تالش) متشکل از كوه‌های كلانتر، سامان لو داغ، دنگوزگدوك و صلوات است. این کوه شهرستان مشگین شهر و مغان را از هم جدا می‌کند. بلندترین قله این کوه ارتفاعی برابر با 2 هزار و 50 متر دارد. جهت کوه صلوات داغ شمال شرقی-جنوب غربی است که بخش شمالی آن متصل به دره ارس است. رود ارس و دره ارس صلوات داغ را از قفقاز جدا می‌کند. رود سامبورچای از دامنه‌های شمالی این رشته سرچشمه می‌گیرد و رودهای دامنه جنوبی آن به قره سو وارد می‌شوند. این رشته كوه كه از جنوب غربی به سوی شمال شرقی به درازای 46 كیلومتر كشیده شده از سوی غرب به وسیله رود قره‌سو از كوهستان ارسباران شرقی جدا می‌شود. گردنه‌های صلوات و آقیز، در این رشته كوه قرار دارند.
قره چای داغ
کوهی به نام قره چای داغ ارتفاعی برابر با 2202 متر دارد و در 13 کیلومتری شهرستان گرمی، دهستان اجارود غربی واقع شده است. این کوه دارای خط مرزی کشور ایران و جمهوری آذربایجان است که این خط مرزی از خط الراس قره چای داغ می‌گذرد.
قره چای داغ
رودهای موجود در شهرستان گرمی
رودخانه بلغار چایی
رودخانه بالهارود را در زبان محلی شهرستان گرمی با نام بلغارچای می‌شناسند. این رودخانه از دامنه‌های شمالی كوه میرو، در دهستان اجارود در 13 كیلومتری جنوب شرقی شهر گرمی سرچشمه می‌گیرد و کل مرز ایران و آذربایجان را تا بیله سوار طی می‌کند تا سرانجام به روستاهای مرزی برسد. رودخانه بلغار چای از نقطه مرزی بیله سوار کاملا از کشورمان خارج شده و به سمت شمال شرق جمهوری آذربایجان می‌رود. این رود از لحاظ موقعیت مرزی دارای جایگاه ویژه‌ای است.
گرمی چای
گرمی چای را با نام رودخانه دائمی دره رود نیز می‌شناسند که از سر شاخه‌های اصلی رود ارس است و از منابع مهم آب‌های سطحی استان اردبیل محسوب می‌شود. جالب است بدانید که بزرگ‌ترین سد خاکی شمال غرب را بر روی این رود ساخته‌اند. رودخانه دره رود دارای بزرگ‌ترین حوزه آبخیز است به طوری که شامل قسمت اعظم کوه‌هاى سبلان، برزند، خروسلو، طالش، باغرو می‌شود. شاخه‌های اصلی دره رود، قره سو، بالیغلو و خیاوچای است. دره رود در یک دره خوش آب و هوا در جریان است که ساحل آن پر از درخت است و مکان زیبایی برای گردشگران محسوب می‌شود.
دریاچه‌های شهرستان گرمی
دریاچه قالغانلو
دریاچه قالغانلو در بخش شرقی روستای خان کندی از توابع شهرستان گرمی واقع شده است. این دریاچه زیبا دارای جاذبه‌های بسیار خاصی است که گردشگران را به سوی خود جذب می‌کند. این دریاچه حاصل ذوب برف‌های کوه «قبله داشی» است که در پاییز و بهار به بیشترین وسعت خود می‌رسد. در تابستان از میزان آب این دریاچه کاسته می‌شود، زیرا در این فصل تبخیر سطحی افزایش یافته و آبیاری مزارع توسط آب این دریاچه افزایش می‌یابد. در این دریاچه انواع موجودات آبزی وجود دارد و محل مناسبی برای ماهیان سردابی است.
دریاچه قالغانلو
دریاچه گیلارلو
در 5 کیلومتری شمال شهرستان گرمی و در نزدیکی روستای گیلارلو، دریاچه‌ای با نام روستا وجود دارد. این دریاچه بعد از شورابیل، بزرگ‌ترین دریاچه در کل استان اردبیل محسوب می‌شود. این دریاچه مصنوعی دارای موقعیت جغرافیایی مناسب است و دارای طبیعت زیبا، آلاچیق، کمپ اقامتی، انواع امکانات تفریحی مانند قایق سواری است. این ویژگی‌ها و امکانات سبب شده تا گیلارلو به قطب گردشگری شهرستان گرمی تبدیل شود.
دریاچه گیلارلو
چشمه‌ها و آب‌های معدنی گرمی
چشمه داشلی بولاغ
چشمه داشلی بولاغ در بخش جنوبی روستای دیزج و در فاصله 3 الی 4 کیلومتری شهرستان گرمی واقع شده است. سرچشمه این چشمه از کوه‌های اطراف است که آب آن با استفاده از لوله کشی تا 600 الی 700 متری به سمت پایین کوه کشیده شده است. قدمت دقیق این چشمه معلوم نیست و منبعی برای تامین آب شرب آبادی‌های اطراف محسوب می‌شود. اهالی روستای دیزج ، آقداش ، تکانلو ، بنه و … از آب این چشمه استفاده می‌کنند. برخی از اهالی اطراف این چشمه به عنوان آب شرب و برای دم کردن چای استفاده می‌کنند. از زمان‌های قدیم این چشمه محل استراحت عشایر ایل شاهسون بوده است که از سمت قشلاقات دشت مغان به سمت کوه‌های باغرو و سبلان کوج می‌کنند.
نکته جالب این است که در اطراف این چشمه انواع آثار باستانی وجود دارد که در قسمت شرقی واقع شده است. در دهه‌های اخیر انواع حفاری‌های گسترده در اطراف این چشمه صورت گرفته است که به منظور دستیابی به آثار باستانی بوده است و انواع قبر تاریخی و آثار تاریخی در آن یافت شده است.
چشمه داشلی بولاغ
چشمه خان بولاغی
چشمه خان بولاغی در بخش جنوبی روستای خان کندی شهرستان گرمی واقع شده که چشمه آبی خود جوش با دبی 3 لیتر بر ثانیه است. دمای آب این چشمه در تابستان و زمستان همیشه نزدیک به صفر است و از آب آن برای امراض پوستی و استخوانی استفاده می‌شود. این چشمه از قدیم مورد توجه خوانین و رؤسای قبایل محلی و ایلات شاهسون می‌باشد.
چشمه خان بولاغی
آبشارهای شهرستان گرمی
شلاله لر دره سی (دره آبشارها)
شلاله لر دره سی یا شوله لر دره سی (دره آبشارها) دارای ده‌ها آبشار بزرگ و کوچک است که جزو جاذبه‌های دیدنی روستای قوزلو می‌باشد. این دره دارای خصوصیات خاص و منحصر به فرد مانند تعداد بی‌شمار آبشار روز است. طول این دره نسبتا زیاد و دارای طبیعتی مانند کوه، سنگ و درخت در اطراف خود است. این ناحیه در صورت داشتن خدمات گردشگری در اطراف خود قادر است به مهم‌ترین جاذبه در شهرستان گرمی تبدیل شود. این دره در شعبه قوزلوچای رودخانه اوجرلو چای واقع شده و از آبشارهای مهم آن می‌توان به بویوک شوله، قیزیل قایا شوله سی، یوخاری شوله و… اشاره کرد.
شلاله لر دره سی (دره آبشارها)
تالاب‌های گرمی
تالاب شور گل
تالاب شور گل در 3 كیلومتری جنوب شرقی شهر اردبیل در شهرستان گرمی مغان قرار دارد و در بهار، زیستگاه پرندگان مهاجر است.
تالاب شور گل
تالاب گیلارلو
تالاب گیلارلو جزو جاذبه‌های اصلی و مهم در شهرستان گرمی است. این تالاب محل زندگی پرندگان مهاجر و جانداران آبزی می‌باشد. این تالاب دارای ظرفیت زیادی برای جذب توریست علاوه بر آبیاری مزارع کشاورزی است.
گیلارلو
زیستگاه‌ها و مناطق حفاظت شده
منطقه شکار ممنوع ساحل آراز
از آنجایی که شهرستان گرمی در مرز ایران و جمهوری آذربایجان و در نزدیکی رود مرزی ارس واقع شده است، دارای خاشیه‌ای مناسب برای زندگی گیاهان و جانوران مختلف است. به همین علت در حاشیه رود ارس منطقه‌ای را به شعاع 7 کیلومتر به عنوان ناحیه شکار اعلام کرده‌اند. این ناحیه علاوه بر زیبایی بسیار زیادی که دارد، محل مناسبی برای گردشگران داخلی و خارجی محسوب می‌شود.
منطقه حفاظت شده تولون
ناحیه‌ای موسوم به گزرون كه از بلندی‌های روستای تولون بخش مركزی تا روستای اوماسلان، بخش موران، شهرستان (مغان) را شامل می شود به وسعت 10 هزار هكتار به عنوان منطقه حفاظت شده تعیین شده است. این منطقه به دلیل محیط زیستی و گیاهان و جانوان موجود در این ناحیه اهمیت بسیاری دارد. علاوه بر این، منطقه تولون با ترکیب جاذبه رودخانه ارس و نوار و جاده مرزی مجاور جمهوری آذربایجان و همچنین مناطق بکر و طبیعی به عنوان جاذبه گردشگری خاص مطرح می‌باشد.
منطقه رمضانلو
منطقه‌ای بکر به نام رمضان لو در فاصله 16 کیلومتری شهرستان گرمی واقع شده است. این منطقه بسیار زیبا دارای درختانی قدیمی چند صد ساله است که هنوز هم دارای شکوفه‌های رنگی و زیبا بر روی شاخه‌های خود هستند که سبب زیبایی دو برابر این ناحیه شده است. حضور مسافران در این ناحیه آن را به منطقه‌ای توریستی تبدیل کرده است. اگر به دنبال دوری از دود و دم شهر هستید و به دنبال محلی آرام می‌گردید، این منطقه را برای گردش و تفریح انتخاب کنید.
باغات و مزارع شهرستان گرمی
استان اردبیل بخصوص شهرستان گرمی در زمینه انواع محصولات کشاورزی دارای تنوع و ظرفیت زیادی است. در این منطقه بیشتر از یک میلیون هکتار اراضی قابل کشت وجود دارد و دارای توان بالقوه در تولید محصولات باغی است که سبب شده گرمی به قطب کشاورزی کشور تبدیل شود. در این شهرستان آب و هوا بسیار مناسب و خاک حاصلخیز سبب شده تا زمین‌ها قادر به تولید انواع محصولات کشاورزی باشند. شهرستان گرمی در تولید درختان شلیل، گردو و انار بسیار معروف است و محصولاتی مثل گردو ، گیلاس ، انار، شلیل ، هلو و …. به فراوانی در این استان وجود دارد. سطوح گسترده باغات و مزارع کشاورزی شهرستان گرمی از جاذبه‌های دیدنی این منطقه به حساب می‌آید.
جنگل‌ها و پارک‌های جنگلی گرمی
منطقه جنگلی اینی
روستای اینی که در استان اردبیل واقع شده، بزرگ‌ترین روستای جلگه مغان محسوب می‌شود. این روستا در منطقه کوهپایهای قرار دارد و دارای ناهمواری‌های زیادی در اطراف خود است. این منطقه دارای آب و هوای مطبوعی بوده و دور تا دور دارای جنگل است. این روستا از لحاظ پوشش گیاهی و گردشگری روستایی نمونه محسوب می‌شود، زیرا پوشش جنگلی به مساحت 12 هکتار در اطراف این روستا و نیز یخچال طبیعی، انواع چشمه پر آب و معدنی، انواع مراتع زیبا در این روستا وجود دارد. از درختان موجود در این جنگل می‌توان به بلوط، آلوچه وحشی، ممرز، ولیک، ون، گلابی وحشی، افرا و درختچه‌های نسترن، تمشک و زرشک اشاره کرد.
منطقه جنگلی اینی
روستاهای هدف گردشگری در گرمی
روستای خان کندی
روستای خان کندی از توابع شهرستان گرمی است و دارای جاذبه‌های گردشگری زیبایی می‌باشد که می‌تواند گردشگران را به سوی خود بکشاند. این روستا دارای مراتع سر سبز و کوه‌ها و دریاچه‌های چشم نواز است. همچنین انواع چشمه‌های طبیعی، حیات وحش، مزارع کشاورزی و باغات در این روستا سبب شده روستای خان کندی به یک منطقه گردشگری خاص تبدیل شود. در این روستا انواع آثار تاریخی و قبرهای کهن وجود دارد.
روستای خان کندی
روستای قلعه برزند
روستای مذکور در قسمت مرکزی شهرستان گرمی و در فاصله 30 کیلومتری بخش انگوت از توابع گرمی واقع شده است. این روستا با خود شهرستان گرمی حدود 20 کیلومتر فاصله دارد و ارتفاع آن از سطح دریا 1090 متر است. روستای قلعه برزند دارای جاذبه گردشگری متنوعی مانند امام زاده و قبرستان‌های مختلف تاریخی است که دارای بقایای قلعه افشین سردار سپاه عباسی می‌باشد. از دیگر جاذبه‌های دیدنی این روستا می‌توان به تپه موزیک، یاریم تپه سی، باغات میوه و کوچه باغ‌ها ، رودخانه برزند چای، عاشیر شاهسون مغان، کمپینگ رفاهی گردشگری اشاره کرد.
روستای قلعه برزند
روستای آزادلو
روستای آزادلو از جاذبه‌های گردشگری شهرستان گرمی محسوب می‌شود که در نقطه صفر مرزی با جمهوری آذربایجان واقع شده است. این منطقه در فصل‌های بهار و تابستان میزبان مسافران و گردشگران از تمام شهرهای ایران است. روستای آزادلو از بخش شمال و شرق، به جمهوری آذربایجان و جنوب به دهستان اجارود شرقی و از غرب به بخش مرکزی شهرستان گرمی محدود است. از مزیت‌های این روستا می‌توان به وجود چند صد هکتار باغ اشاره کرد.
روستای آزادلو
روستای شاه تپه سی
از دیگر جاذبه‌های طبیعی و دیدنی در اطراف شهرستان گرمی، روستای شاه تپه است که متعلق به دوران اشکانیان می‌باشد و جزو روستاهای مهم و تاریخی محسوب می‌شود. این روستا در بخش شمال غربی مغان و در میان روستاهای مجید لو، آلیشان قشلاقی و تیکانلو در محل تلاقی رود خانه‌های برزند و ساری قمیش واقع شده است. این روستا دارای تپه تاریخی و قدیمی شاه تپه است و از این نظر اهمیت زیادی دارد. با توجه به تحقیقات موجود می‌توان گفت که قدمت این روستا به اوایل اسلام و قبل از آن بر می‌گردد. اهالی این روستا بر این باورند که نادر شاه افشار در این روستا تاج گذاری کرده است.
روستای اینی
روستای اینی واقع در استان اردبیل است و بزرگ‌ترین روستای جلگه مغان محسوب می‌شود. روستای اینی به سه قسمت روستای اینی علیا، روستای اینی سفلی، روستای اینی وسطی تقسیم می‌شود که روستای اینی وسطی در مرکز سه روستا قرار دارد. روستای اینی علیا بزرگ‌تر از دو روستای دیگر است. روستای اینی دارای جاذبه طبیعی و گردشگری بسیار زیادی است که شامل اینی قالاسی، شهر قدیمی دیگه بر و تپه‌های باستانی، آتشکده‌ها (اوجاق)، مسجد غریبان، جنگل تفریحی و…می‌باشد. با توجه به موقعیت این روستا و قرارگیری در مناطق کوهپایهای و همچنین حضور ناهمواری‌های زیادی در اطراف روستا باعث شده است که آب و هوای روستای اینی بسیار مطبوع و اطراف روستا پر از جنگل باشد.
روستای اینی
صنایع دستی شهرستان گرمی
تولیدات این منطقه از استان اردبیل از لحاظ صنایع دستی بسیار اهمیت دارد. نوعی ورنی و یا گلیم فرش نما در یکی از روستاهای گرمی به نام اینجلو تولید می‌شود که بسیار خاص بوده و جزو تولیدات اصلی و سنتی گرمی محسوب می‌شود. در روستای اجارود و روستاهای اطراف آن شال بافی رواج زیادی دارد و هنرمندان شاغل در این زمینه به تولید انواع کالاهای مرغوب می‌پردازند. از سایر صنایع دستی شهرستان گرمی می‌توان به خورجین و پلاس و شال گردن و بافتن دوزی اشاره کرد.