همانطور که می‌دانید استان اردبیل به خوش آب و هواترین شهر در ایران معروف است. خصوصا در فصل تابستان آب و هوای این استان بسیار معتدل می‌باشد و مناسب افرادی است که به دنبال جایی برای فرار از گرما هستند. استان اردبیل علاوه بر هوای خوب، دارای جاذبه‌های گردشگری فراوانی است که شامل انواع آثار و جاذبه‌های تاریخی و بهترین مناظر طبیعی می‌باشد. شهر اردبیل جزو شهرهای قدیمی ایران محسوب می‌شود. بر اساس شواهد می‌توان گفت که استان اردبیل نزدیک به 5 هزار سال قدمت دارد. در لوحه های گلی سومریان از این شهر به نام آرتا یا آراتتا یاد شده است. اگر به انواع آثار و بناهای تاریخی در اردبیل نگاه کنید، متوجه می‌شوید که قدمت این شهر بسیار زیاد است. این آثار شامل دهکده ی آتشگاه، شهرهیر، شهریور و مسجد جامع اردبیل می‌باشد که در گذشته به مسجد جامع اردبیل آتشکده نیز گفته می‌شد.
ممکن است شنیده باشید که در طول دوره‌های مختلف در تاریخ استان اردبیل با نام‌های دیگری مانند دارالارشاد، دارالملک، دارالعرفان، دارالامان و اردویل شناخته می‌شد. یاقوت حموی در کتاب خود به نام معجم البلدان گفته است که اولین دوره شکل‌گیری استان اردبیل به سال 139-163 باز می‌گردد که فیروز ساسانی قبل از هجرت در آن سلطنت می‌کرد. یاقوت حموی در کتاب خود گفته است که اردبیل شهر معروف در آذربایجان است و قبل از اسلام نیز مرکز اصلی این منطقه به شمار می‌رفت. در بخش دیگری از این کتاب نوشته شده است که اردبیل از بناهای فیروز موسوم به باذان فیروز بوده است.
بعد از اسلام و در زمان حکومت بنی امیه، مرکز حکومت آذربایجان که مراغه بود به اردبیل انتقال یافت. یاقوت حموی خودش اردبیل را از نزدیک دیده و پس از مدتی اردبیل آباد توسط حمله مغولان به خرابی تبدیل شده است. بعد از مدتی که اردبیل دوباره ساخته شد و در زمان صفویه به بهترین شکل و درجه اعتبار خود رسید. در تاریخ استان اردبیل دارای موقعیت قرارگیری بسیار حساسی بوده است، زیر در وسط راه تجارتی تبریز، آستارا و لنکران قرار داشت. همچنین اردبیل واسطه تجارتی قفقازیه و شهرهای داخلی آذربایجان و غیره به شمار می‌رفت. از صادرات اصلی استان اردبیل می‌توان به خشکبار، قالی و پشم اشاره کرد. در اواخر دوران صفویه برای مدت زمان بسیار کوتاهی اردبیل توسط عثمانی‌ها اداره می‌شد که سریعا نادر شاه افشار حاکمیت اردبیل را به عهده گرفت.
موقعیت جغرافیایی استان اردبیل
استان اردبیل با وسعتی معادل ۱۷۹۵۱.۴ کیلومترمربع به لحاظ وسعت حدود ۰۹/۱ درصد مساحت کل کشور را به خود اختصاص داده است. این استان به مرکزیت شهر اردبیل ۹ شهرستان، ۱۹ شهر، ۲۱ بخش، ۶۳ دهستان و ۲۲۱۸ آبادی دارد. استان اردبیل در شمال غربی ایران بین مختصات جغرافیایی ۳۷.۴۵ تا ۳۹.۴۲ عرض شمالی و ۴۸.۵۵ تا ۴۷.۳ طول شرقی از نصف النهار گرینویچ قرار گرفته است.
آب و هوای استان اردبیل
استان اردبیل جزو شهرهای سردسیر ایران محسوب می‌شود و معمولا 5 یا 8 ماه از سال را آب و هوای خنکی دارد. بارندگی در فصول بهار، پاییز و زمستان در اردبیل دیده می‌شود که شدت آن در بهار و پاییز بیشتر است. بیشتر زمین های این استان بین ۲ هزار تا ۳ هزار متر از سطح دریا ارتفاع دارند. آثار فرعی آتشفشان سبلان به صورت چشمه های معدنی آب گرم سرعین و سردابه ظاهر شده است.
درجه هوای استان اردبیل بطور متوسط 8 درجه سانتی گراد است. وود کوهستان‌های سبلان، تالش و بزغوش، تأثیر بخارهای دریای خزر و بادهای سرد شمالی و وجود جنگل‌‌های شمال و شرق آن در میزان بارندگی و نوسان دمای شهرستان اردبیل بسیار مؤثر است.
آب و هوای کوهستانی اردبیل
سوغات استان اردبیل
یکی از بهترین بخش سفر به استان اردبیل، خرید سوغات است. اردبیل دارای صنایع دستی متنوع و انواع غذاهای محلی خوشمزه است که می‌توان به عنوان سوغاتی آن‌ها را امتحان کرد. از صنایع دستی معروف این شهر می‌توان به فرش‌های دست بافت معروف اردبیل، گلدان‌های شیشه‌ای تراشیده، لباس‌های بافتنی، کیف‌های چرمی رنگ آمیزی شده و نقاشی‌های ایرانی اشاره کرد.
در صورتی که دوست دارید سوغاتی خوردنی را در اردبیل امتحان کنید، بهتر است به سراغ انواع محصولات محلی مانند عسل طبیعی سبلان، نان برنج، شکلات و تخمه آفتابگردان بروید که همگی در بازار سنتی اردبیل موجود هستند.
بازار سنتی اردبیل
همانطور که می‌دانید وجود بازار قدیمی در هر شهری نشان دهنده تاریخ و فرهنگ آن شهر است. بازار قدیمی و سنتی استان اردبیل نیز یکی از بازارهای معروف و بسیار زیبا در ایران است که دیوارها و طراحی آن نشانگر تاریخ طولانی بازار است و ساختار کنونی آن، آثاری از دوره‌های مختلف ایرانی از جمله سلسله‌های سلجوقی، قاجار، صفوی و زند را نشان می‌دهد. در صورتی که به اردبیل سفر می‌کنید حتما به بازار سنتی و قدیمی اردبیل بروید تا انواع سوغاتی‌ها، صنایع دستی و محصولات محلی را در آنجا پیدا کنید. نکته جالب این که بازار سنتی اردبیل در قرن 12 و 13 یکی از مهم‌ترین مراکز تجاری ایران بوده است.
بازار سنتی اردبیل
خوراکی‌های معروف در اردبیل
همانطور که گفته شد استان اردبیل شهری کوهستانی با آب و هوای سرد است، از این رو یکی از خوردنی‌های محبوب در این شهر آش دوغ است که طرفداران زیادی دارد. در اردبیل برای آشپزی از میوه خشک به عنوان مواد اولیه استفاده می‌شود تا خواص تغذیه‌ای خوراکی افزایش یابد. بخش اصلی و مهم غذاهای اردبیل را آرد، شکر، کره و عسل تشکیل می‌دهد که دارای کالری زیادی هستند و برای آب و هوای بسیار بسیار موثر می‌باشند.
آش میوه
یکی از خوردنی‌های معروف در اردبیل، آش میوه است که جزو غذاهای قدیمی و مخصوص این شهر محسوب می‌شود. آش میوه را با لوبیا قرمز، نخود فرنگی، عدس، برنج و همینطور مقداری گندم پوست کنده، رشته فرنگی، گوشت چرخ کرده، آلو زرد، گیلاس خشک، گوجه فرنگی سیاه و سبزیجات مانند تره، جعفری، گشنیز و برگ چغندر و… تهیه می‌کنند. آش میوه بسیار مقوی است و از آنجایی که دارای میوه خشک متنوعی می‌باشد جزو غذاهای بسیار سبک است که تاثیر زیادی در پاکسازی سیستم گوارشی دارد.
آش میوه اردبیل
آش دوغ
از دیگر خوراکی‌های معروف در اردبیل آش دوغ است که معمولا چند روز یک بار در منازل اردبیلی‌ها پخته می‌شود. این آش بسیار لذیذ و محبوب را از موادی مثل نخود، برنج، سیر تازه، و سبزی (تره، جعفری و شوید) و دوغ محلی تازه تهیه می‌کنند.
آش دوغ اردبیل
خورشت ترشی قورمه
یکی از غذاهای محلی و سنتی استان اردبیل که با دستور پخت خاصی تهیه می‌شود، خورش ترشی قورمه است. در این غذا مواد با ارزش غذایی بالا مانند میوه‌ها، گوشت و لوبیا استفاده می‌شود و همراه با سبزیجات، برنج و ماست سرو می‌شود.
خورشت ترشی قورمه اردبیل
معروف‌ترین جاذبه‌های استان اردبیل
استان اردبیل دارای 5000 سال قدمت است و دارای آثار تاریخی مختلفی می‌باشد که یادگار دوران پادشاهی سلسله صفویه می‌باشد.
آرامگاه شیخ صفی‌الدین اردبیلی | Tomb of Sheikh Safi al-Din Ardebili
از معروف‌ترین جاذبه تاریخی استان اردبیل، بقعه شیخ صفی الدین معروف به بقعه شیخ صفی است. شیخ صفی‌الدین نام مستعار پایه گذار سلسله صفویه در استان اردبیل و عارف قرن سیزدهم بود. مجموعه شیخ صفی‌الدین در اوایل ساخت به عنوان خانه و سپس خانقاه استفاده می‌شد و بعدها نیز محل دفن شیخ صفی‌الدین شد. بعدها افراد بزرگ دیگری نیز مانند شاه اسماعیل در این بنای تاریخی به خاک سپرده شد. این بقعه بسیار زیبا که در میراث جهانی یونسکو ثبت شده است متعلق به قرون وسطی می‌باشد و جزو بناهای تاریخی بسیار مهم اردبیل شناخته می‌شود. این بقعه دارای دو اتاق با شکوه به نام‌های قندیل خانه و چینی خانه هستند که دارای تزئینات فوق‌العاده زیبایی می‌باشند که توجه هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند.
آرامگاه شیخ صفی‌الدین اردبیلی
گردنه حیران | Heyran
یکی از جاذبه‌های طبیعی و بسیار دیدنی در استان اردبیل گردنه حیران نام دارد که مابین آستارا در استان گیلان و استان اردبیل واقع شده است. این طبیعت که بکر بود ولی در طی سال‌های اخیر هزاران هزار ویلا در آن ساخته شده است، یکی از جاده‌های شگفت‌انگیز در جهان است. این جاده از یک طرف دارای کوه‌های سر سبز و از طرف دیگر دارای دره‌های بزرگ و عمیق است. اگر به حیران رفتید می‌توانید سوار تله کابین شوید و به بالای کوه‌ها رفته و از دیدن مناظر زیبای اطراف لذت ببرید.
گردنه حیران اردبیل
مسجد جامع اردبیل | Ardebil mosque
از دیگر آثار قدیمی و تاریخی استان اردبیل، مسجد جامع اردبیل است. قدمت این بنای تاریخی به سلسله سلجوقیان بر می‌گردد. مسجد جامع اردبیل در قرن دوازدهم مورد حمله مغولان قرار گرفت و شکل اصلی خود را از دست داد. در حال حاضر فقط چند بخش از این مسجد سالم باقی مانده است. این مسجد قدیمی در نزدیکی آتشکده‌ای قدیمی قرار دارد که نشان می‌دهد در دوران قدیم ادیان مختلف در ایران در اینجا همزیستی داشته‌اند.
مسجد جامع اردبیل
موزه مردم شناسی اردبیل | Ardabil Anthropology Museum
موزه مردم شناسی در استان اردبیل را با نام‌های دیگری مانند حمام آقا نقی و موزه حمام ظهیرالاسلام می‌شناسند. در این موزه آثار جالبی از فرهنگ و آداب و رسوم اردبیل را می‌توان مشاهده کرد. در این موزه انواع مجسمه با پوشش محلی مردم اردبیل، انواع آثار و دست نوشته‌های تاریخی و فرهنگی که نشان دهنده هویت این استان است. در صورتی که دوست دارید به محلی بروید که با فرهنگ، آداب، رسوم، نوع زندگی، لباس و خوراک مردم اردبیل در کنار آیین‌های مخصوص این استان آشنا شوید حتما سری به موزه مردم شناسی اردبیل بزنید.
موزه مردم شناسی اردبیل
جنگل فندقلو | fandoghloo forest
از دیگر جاذبه‌های دیدنی اردبیل، جنگل بکر فندقلو است. این جنگل بزرگ دارای یک مزرعه بابونه است که در اردبیهشت هر سال افراد زیادی را به سوی خود می‌کشاند. این جنگل زیبا و پر درخت این امکان را برای علاقمندان فراهم می‌کند که اسکی روی چمن را نیز تجربه کنند. همچنین یک چشمه آب گرم نیز در قلب این جنگل وجود دارد. جنگل فندقلو پوشیده از انواع مختلف گل و گیاه است و زیستگاه طبیعی بسیاری از گونه‌های جانوری مانند گرگ، روباه، خرس و غزال است. جنگل فندقلو یکی از انتخاب‌های برتر علاقه مندان به طبیعت است.
جنگل فندقلو
کوه سبلان | Sabalan
در سفر به استان اردبیل حتما باید به دیدن کوه سبلان نیز رفت. این کوه در رشته کوه البرز و در فاصله 35 کیلومتری استان قرار دارد. بعد از دماوند و علم کوه، سبلان جزو سومین قله برجسته در ایران محسوب می‌شود. قله سبلان آتشفشانی است و دارای طبیعت بسیار زیبایی می‌باشد. این کوه امکان پیست اسکی، کوهنوردی را برای علاقمندان فراهم کرده است و در نوک قله دارای چشمه بسیار بزرگی می‌باشد.
کوه سبلان
پل هفت چشمه (داش کسن) اردبیل | haft cheshmeh bridge (Dash Kasan)
از دیگر جاذبه‌های گردشگری استان اردبیل می‌توان به پل هفت چشمه که داش کسن معروف است نیز اشاره کرد. این جاذبه در میدان ۱۵ خرداد قرار گرفته است و نام‌های زیادی تاکنون داشته است که عبارتند از پل یدی گوزلی، ججین، کورپی قرمزی و پل داشکسن هستند. طراحان این پل آن را هفت دهانه آجری و با قوس‌های پنج و هفت و موج شکن‌های سنگی ساخته‌اند. گج و آهنک از جمله مصالحی هستند که در ساخت این بنا به کار برده شده است.
دریاچه ی نئور | neor lake
یکی از بزرگ‌ترین دریاچه‌های استان اردبیل و جزو بزرگ‌ترین دریاچه ایران نیز محسوب می‌شود، دریاچه نئور است. این دریاچه در دره‌های کوه باقرو در نزدیکی تالش قرار گرفته است. این دریاچه بسیار زیبا دارای منظره فوق‌العاده‌ای است و مناطق اطراف آن مناسب افرادی می‌باشد که علاقه زیادی به کمپینگ دارند تا ساعاتی را در دل طبیعت سپری کنند. در مزارع اطراف این دریاچه انواع گل و گیاه وحشی دیده می‌شود که زیبایی خاصی را به طبیعت مناطق اطراف دریاچه بخشیده‌اند. دریاچه نئور مجموعه وسیعی از فعالیت‌ها مانند کمپینگ، ماهیگیری، سافاری و اسب سواری در جاده‌ای باشکوه که به روستای سوباتان می‌رسد را به بازدیدکنندگان ارائه می‌دهد.
دریاچه ی نئور
شهر یئری | Shahar Yeri
یک محوطه بسیار قدیمی و جالب در اطراف شهرستان مشگین شهر وجود دارد که به شهر یئری معروف است. این محوطه مساحتی برابر با 400 هکتار دارد و دارای سه بخش قلعه نظامی، معبد و تپه‌ای باستانی به نام قوشا تپه است. قدمت این قلعه نظامی و معبد به سال 1450 پیش از میلاد باز می‌گردد و قدمت قوشا تپه نیز مرتبط به 7000 سال پیش از میلاد است. محوطه قدیمی و تاریخی شهر یئری دارای 280 سنگ افراشته باستانی است که قدمتی برابر با 8000 سال قبل از میلاد دارند. در حالت کلی گفته می‌شود که شهر یئری متعلق به اواخر عصر برنز، نوسنگی، مس سنگی و اوایل عصر آهن است.
شهر یئری